Lộ Trình Chuyển Đổi Số Trong Xây Dựng Nâng Tầm Hiệu Quả và Cạnh Tranh_ Phần 2

IV. Lộ Trình Chuyển Đổi Số Xây Dựng Toàn Diện: Từ Chiến Lược Đến Triển Khai Thực Tế

Một lộ trình chuyển đổi số bài bản là yếu tố quyết định thành công. Dưới đây là 5 giai đoạn cốt lõi:

4.1 Giai Đoạn 1: Đánh Giá Hiện Trạng và Xác Định Mục Tiêu DX Chiến Lược

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Doanh nghiệp cần nhìn nhận chân thực về vị trí hiện tại của mình và xác định rõ đích đến:

• Phân tích hiện trạng:
  • Quy trình: Rà soát tất cả các quy trình hiện có (thiết kế, đấu thầu, thi công, quản lý dự án, tài chính, nhân sự), xác định những điểm nghẽn, những nơi còn phụ thuộc nhiều vào quy trình thủ công hoặc giấy tờ.
  • Công nghệ: Liệt kê các công nghệ, phần mềm, phần cứng đang sử dụng. Đánh giá mức độ hiệu quả, khả năng tích hợp và tuổi đời của chúng.
  • Nguồn nhân lực: Đánh giá kỹ năng số của đội ngũ hiện có, xác định khoảng trống cần đào tạo hoặc tuyển dụng. Đo lường mức độ sẵn sàng thay đổi của nhân viên.
  • Dữ liệu: Xác định các nguồn dữ liệu hiện có, cách chúng được thu thập, lưu trữ và sử dụng. Đánh giá chất lượng và sự đầy đủ của dữ liệu.
• Xác định tầm nhìn và mục tiêu chiến lược:
  • Ban lãnh đạo cần thống nhất về tầm nhìn dài hạn cho chuyển đổi số: Doanh nghiệp muốn trở thành một công ty xây dựng “nằm trong tốp các doanh nghiệp hàng đầu về ứng dụng công nghệ trong xây dựng” hay “tối ưu hóa vận hành để giảm chi phí 20% trong 3 năm tới”?
  • Thiết lập các mục tiêu SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound): Chẳng hạn, giảm thời gian lập hồ sơ đấu thầu 30% bằng BIM, giảm 15% sai sót thi công thông qua Digital Twin trong vòng 2 năm, hoặc triển khai hệ thống quản lý dự án trên đám mây cho 100% dự án mới.

4.2 Giai Đoạn 2: Xây Dựng Kế Hoạch và Lộ Trình Chi Tiết

Sau khi có mục tiêu, cần xây dựng một kế hoạch hành động cụ thể:

• Lựa chọn công nghệ phù hợp: Dựa trên mục tiêu và ngân sách, lựa chọn các giải pháp công nghệ trọng tâm (ví dụ: ưu tiên BIM trước khi triển khai Digital Twin, hoặc tập trung vào SaaS để số hóa quản lý tài chính).
• Phát triển chiến lược dữ liệu: Xây dựng kế hoạch thu thập, lưu trữ, xử lý, phân tích và bảo mật dữ liệu. Xác định các chỉ số hiệu suất chính (KPIs) mà công nghệ số cần cải thiện.
• Lập kế hoạch thay đổi tổ chức và nguồn nhân lực:
  • Xác định cơ cấu tổ chức mới (nếu cần), vai trò và trách nhiệm mới.
  • Lên kế hoạch đào tạo chi tiết cho từng phòng ban, từng vị trí. Có thể hợp tác với các tổ chức đào tạo hoặc các đơn vị tư vấn có kinh nghiệm như NexContech.vn để xây dựng các chương trình nâng cao kỹ năng số cho nhân viên.
  • Xây dựng chương trình quản lý thay đổi để truyền thông, thuyết phục và hỗ trợ nhân viên thích nghi.
• Xây dựng lộ trình triển khai theo giai đoạn: Chia nhỏ quá trình chuyển đổi số thành các giai đoạn ngắn hạn (6-12 tháng) với các mục tiêu cụ thể, dễ đo lường. Điều này giúp giảm rủi ro, cho phép điều chỉnh linh hoạt và tạo ra các thành công nhỏ để thúc đẩy động lực.
• Phân bổ ngân sách: Xác định rõ ràng nguồn lực tài chính cho từng giai đoạn, đầu tư vào công nghệ, đào tạo, và chuyên gia tư vấn.

4.3 Giai Đoạn 3: Triển Khai Thí Điểm và Điều Chỉnh

Không nên vội vàng triển khai trên toàn bộ doanh nghiệp. Thí điểm là bước đệm an toàn:

• Chọn dự án thí điểm: Lựa chọn một hoặc một vài dự án nhỏ đến trung bình, có mức độ phức tạp vừa phải, để áp dụng công nghệ mới. Dự án này nên có sự tham gia của những nhân viên cởi mở, sẵn sàng học hỏi.
• Triển khai và thu thập phản hồi: Áp dụng các giải pháp công nghệ đã chọn trong dự án thí điểm. Liên tục thu thập phản hồi từ người dùng cuối, đánh giá các vấn đề phát sinh, và đo lường hiệu quả theo các KPI đã đặt ra.
• Điều chỉnh và tối ưu hóa: Dựa trên phản hồi và kết quả đo lường, điều chỉnh các quy trình, cấu hình phần mềm, phương pháp đào tạo. Đây là quá trình lặp lại: Thử nghiệm – Đo lường – Học hỏi – Điều chỉnh.

4.4 Giai Đoạn 4: Mở Rộng Quy Mô và Tích Hợp Toàn Diện

Khi các giải pháp đã được chứng minh hiệu quả ở quy mô nhỏ, doanh nghiệp có thể tự tin mở rộng:

• Mở rộng áp dụng: Triển khai công nghệ mới trên nhiều dự án hơn, hoặc trên toàn bộ các phòng ban liên quan.
• Tích hợp hệ thống: Kết nối các hệ thống công nghệ số khác nhau (ví dụ: tích hợp phần mềm BIM với hệ thống quản lý dự án và ERP) để tạo ra một luồng thông tin liền mạch, loại bỏ dữ liệu silo.
• Xây dựng năng lực nội bộ: Tiếp tục đào tạo chuyên sâu và phát triển đội ngũ chuyên gia nội bộ để tự chủ trong việc vận hành và phát triển các giải pháp số.

4.5 Giai Đoạn 5: Đánh Giá, Tối Ưu Liên Tục và Duy Trì Văn Hóa Đổi Mới

Chuyển đổi số không phải là một đích đến, mà là một hành trình liên tục:

• Đo lường và đánh giá hiệu quả thường xuyên: Lập báo cáo định kỳ về các KPI đã đặt ra, phân tích ROI, và so sánh với mục tiêu ban đầu.
• Tối ưu hóa liên tục: Luôn tìm kiếm các cơ hội để cải thiện quy trình, nâng cấp công nghệ, và thử nghiệm các giải pháp mới theo sự phát triển của thị trường.
• Duy trì văn hóa đổi mới: Thúc đẩy tư duy mở, khuyến khích thử nghiệm, học hỏi từ sai lầm, và chấp nhận rủi ro một cách có kiểm soát. Xây dựng một môi trường mà mọi người đều cảm thấy có trách nhiệm và được khuyến khích đóng góp vào quá trình chuyển đổi.
• Cập nhật xu hướng Contech: Thường xuyên tham khảo các nguồn thông tin uy tín về công nghệ xây dựng như NexContech.vn để nắm bắt những giải pháp và xu hướng mới nhất trong lĩnh vực DX, AI, Robotics, và các nền tảng SaaS.

V. Tác Động Của Chuyển Đổi Số Đến Các Khía Cạnh Hoạt Động Của Doanh Nghiệp Xây Dựng

Chuyển đổi số lan tỏa và tác động sâu rộng đến mọi bộ phận trong công ty xây dựng:

5.1 Thiết Kế và Lập Kế Hoạch

• Từ bản vẽ 2D sang mô hình 3D thông minh: BIM cho phép kiến trúc sư và kỹ sư làm việc trên một mô hình 3D tập trung, tích hợp các thông tin về kết cấu, hệ thống MEP, vật liệu, và chi phí. Điều này giúp phát hiện và giải quyết xung đột thiết kế sớm, trước khi chúng trở thành vấn đề lớn tại công trường.
• Phân tích mô phỏng: Sử dụng phần mềm mô phỏng giúp đánh giá hiệu suất năng lượng của tòa nhà, tối ưu hóa ánh sáng tự nhiên, và dự đoán hành vi của công trình dưới các điều kiện khác nhau.
• Thiết kế tạo sinh (Generative Design): AI có thể đề xuất hàng loạt phương án thiết kế sáng tạo dựa trên các ràng buộc và mục tiêu cụ thể, giúp kiến trúc sư khám phá các giải pháp tối ưu mà phương pháp truyền thống khó đạt được.

5.2 Thi Công và Vận Hành Công Trường

• Quản lý tiến độ và chất lượng theo thời gian thực: Drone và IoT camera cung cấp cái nhìn tổng thể về công trường, phát hiện chậm trễ hoặc sai lệch so với mô hình BIM. Các cảm biến thông minh trên thiết bị giúp giám sát hiệu suất máy móc, cảnh báo bảo trì.
• Tự động hóa và robot hóa: Robot xây gạch, máy đào tự hành, và công nghệ in 3D giảm sự phụ thuộc vào lao động thủ công, tăng tốc độ và độ chính xác. Ví dụ, robot có thể thực hiện công việc hàn trong môi trường nguy hiểm hoặc lặp lại với độ chính xác tuyệt đối.
• An toàn được cải thiện: Hệ thống giám sát AI có thể cảnh báo khi công nhân vào khu vực nguy hiểm mà không có thiết bị bảo hộ, hoặc khi có vật thể rơi. Điều này giảm thiểu tai nạn và rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.

5.3 Quản Lý Dự Án và Chuỗi Cung Ứng

• Nền tảng cộng tác tổng hợp: Các nền tảng đám mây tích hợp cho phép tất cả các bên liên quan (chủ đầu tư, nhà thầu chính, nhà thầu phụ, nhà cung cấp) truy cập thông tin dự án mới nhất, chia sẻ tài liệu, theo dõi tiến độ và giao tiếp một cách hiệu quả, minh bạch. Jeremy Busby, Trưởng phòng Dịch vụ Tư vấn tại Gresham Smith, nhấn mạnh rằng quản lý dự án thành công không chỉ là quản lý phạm vi, tiến độ và ngân sách mà còn là quản lý các mối quan hệ (Building Design+Construction, 2025 – https://www.bdcnetwork.com/home/blog/55303056/6-tips-for-aec-firm-project-management-success).
• Quản lý chuỗi cung ứng thông minh: AI và Big Data phân tích dữ liệu thị trường để dự đoán biến động giá vật liệu, tối ưu hóa việc đặt hàng và vận chuyển, giảm thiểu tình trạng thiếu hụt hoặc dư thừa tồn kho. Blockchain có thể được sử dụng để theo dõi nguồn gốc và chất lượng vật tư từ nhà sản xuất đến công trường.
• Ra quyết định dựa trên dữ liệu: Các công cụ phân tích cung cấp cái nhìn sâu sắc về hiệu suất dự án, giúp quản lý đưa ra quyết định kịp thời về phân bổ nguồn lực, thay đổi kế hoạch, hoặc giải quyết vấn đề.

5.4 Quản Lý Tài Chính và Nhân Sự

• Tài chính:
  • Số hóa quy trình thanh toán: Các hệ thống ERP tích hợp giúp tự động hóa việc lập hóa đơn, quản lý công nợ, và theo dõi dòng tiền.
  • Phân tích tài chính dự án: Big Data phân tích chi phí thực tế so với ngân sách, dự báo các khoản phát sinh, và tối ưu hóa lợi nhuận.
  • Giảm gian lận: Công nghệ Blockchain trong quản lý hợp đồng và thanh toán thông minh có thể tăng cường tính minh bạch, giảm thiểu rủi ro gian lận.
• Nhân sự:
  • Quản lý tài năng và đào tạo: Hệ thống HRIS (Human Resources Information System) giúp quản lý hồ sơ nhân sự, theo dõi hiệu suất, và xác định nhu cầu đào tạo kỹ năng số.
  • Nâng cao trải nghiệm nhân viên: Các công cụ cộng tác, giao tiếp nội bộ và cơ hội làm việc với công nghệ mới giúp tăng sự gắn kết và hài lòng của nhân viên.
  • An toàn và phúc lợi: IoT và AI trong giám sát công trường không chỉ tăng cường an toàn mà còn cung cấp dữ liệu về điều kiện làm việc, giúp cải thiện phúc lợi cho người lao động.

VI. Vai Trò Của Con Người và Văn Hóa Doanh Nghiệp Trong Chuyển Đổi Số

Công nghệ là công cụ, nhưng con người và văn hóa chính là yếu tố quyết định thành công của lộ trình chuyển đổi số xây dựng.

6.1 Lãnh Đạo Tiên Phong và Cam Kết

• Tầm nhìn chiến lược: Lãnh đạo cấp cao cần có một tầm nhìn rõ ràng về việc công nghệ số sẽ định hình tương lai của doanh nghiệp như thế nào, và truyền đạt tầm nhìn đó một cách thuyết phục đến toàn bộ tổ chức.
• Cam kết tài chính và nguồn lực: Chuyển đổi số đòi hỏi đầu tư lớn về thời gian và tiền bạc. Lãnh đạo cần cam kết phân bổ nguồn lực đầy đủ và kiên định, ngay cả khi đối mặt với thách thức ban đầu.
• Đóng vai trò là người thay đổi (Change Agent): Lãnh đạo cần chủ động thúc đẩy sự thay đổi, chấp nhận rủi ro, và khuyến khích nhân viên thử nghiệm những điều mới. Họ phải là những người đầu tiên học hỏi và áp dụng công nghệ mới.

6.2 Đào Tạo và Phát Triển Nguồn Nhân Lực

• Nâng cao kỹ năng số (Upskilling & Reskilling): Đầu tư mạnh mẽ vào các chương trình đào tạo để trang bị cho nhân viên những kỹ năng mới cần thiết để làm việc với công nghệ số (ví dụ: sử dụng phần mềm BIM, phân tích dữ liệu, vận hành drone).
• Tạo môi trường học tập liên tục: Khuyến khích nhân viên tự học hỏi, tham gia các khóa học trực tuyến, hội thảo, và chia sẻ kiến thức trong nội bộ. Đồng thời, doanh nghiệp cần ưu tiên tuyển dụng các nhân sự trẻ có nền tảng công nghệ tốt để bổ sung vào đội ngũ hiện có. SSDN Technologies, một công ty đào tạo IT hàng đầu tại Ấn Độ, đã huấn luyện hơn 5.000 chuyên gia từ các tập đoàn lớn như TCS, HCL, và Wipro (Ahmedabad Mirror, 2025 – https://www.ahmedabadmirror.com/ssdn-technologies-empowering-indias-digital-workforcethe-best-corporate-training-company-driving-it-excellence-and-organizational-growth/81895051.html). Điều này chứng tỏ vai trò quan trọng của các trung tâm đào tạo chuyên biệt trong việc phát triển nguồn nhân lực số.
• Chuyên gia nội bộ: Xây dựng một đội ngũ chuyên gia nội bộ mạnh mẽ về công nghệ (Contech Managers, BIM Lead, DX Lead) để dẫn dắt, hỗ trợ và giải quyết các vấn đề kỹ thuật.

6.3 Xây Dựng Văn Hóa Đổi Mới và Thử Nghiệm

• Khuyến khích tư duy mở: Thay đổi từ tư duy “luôn làm theo cách cũ” sang “sẵn sàng thử cái mới, sẵn sàng học hỏi”.
• Văn hóa chấp nhận rủi ro và học hỏi từ thất bại: Không phải mọi thử nghiệm đều thành công. Điều quan trọng là doanh nghiệp phải tạo không gian cho phép sai lầm, rút kinh nghiệm và tiếp tục tiến lên.
• Văn hóa cộng tác: Công nghệ số xóa bỏ ranh giới giữa các phòng ban. Khuyến khích sự cộng tác liên chức năng, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm để tạo ra hiệu ứng domino tích cực.
• Văn hóa lấy dữ liệu làm trung tâm: Thúc đẩy việc ra quyết định dựa trên dữ liệu, thay vì kinh nghiệm cá nhân hay cảm tính.

VII. Tương Lai Của Ngành Xây Dựng Với Chuyển Đổi Số: Xu Hướng & Tiềm Năng

Tương lai của ngành xây dựng sẽ được định hình bởi sự hội tụ của nhiều công nghệ, tạo ra một môi trường xây dựng thông minh, bền vững và hiệu quả hơn.

7.1 Xây Dựng Mô-đun và Tiền Chế

• Tăng cường sản xuất ngoài công trường: Các bộ phận công trình được sản xuất sẵn trong nhà máy với chất lượng và độ chính xác cao hơn, sau đó chỉ việc lắp ráp tại công trường. Công nghệ số (BIM, robot, AI) tối ưu hóa quy trình sản xuất này.
• Nhà máy thông minh (Smart Factories): Các nhà máy này sẽ tự động hóa cao, sử dụng robot cho việc cắt, hàn, lắp ráp vật liệu, và AI để kiểm soát chất lượng, tối ưu hóa quy trình sản xuất. Ví dụ, nhà máy của Topband tại Việt Nam đã đạt sản lượng ấn tượng khoảng 518.000 USD mỗi ngày vào năm 2024, cho thấy khả năng sản xuất với tự động hóa cao và tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt (The Manila Times, 2025).

7.2 Công Năng Hóa Dữ Liệu và Phân Tích Dự Đoán

• Dữ liệu là tài sản: Dữ liệu từ các dự án sẽ được xem là một tài sản quan trọng, giúp doanh nghiệp liên tục cải thiện hiệu suất, dự đoán xu hướng thị trường, và phát triển các dịch vụ mới.
• Phân tích dự đoán và kê đơn: AI sẽ không chỉ dự đoán những gì có thể xảy ra mà còn gợi ý các hành động tối ưu (ví dụ: bảo trì dự đoán cho máy móc, tối ưu hóa lịch trình thi công để tránh thời tiết xấu).

7.3 Phát Triển Bền Vững và Nâng Cao Tính Xanh

• Vật liệu thông minh: Phát triển và sử dụng các vật liệu xây dựng tự phục hồi, tự làm sạch, hoặc có khả năng tích trữ năng lượng.
• Thiết kế xanh và tối ưu hóa năng lượng: BIM và các công cụ mô phỏng giúp thiết kế các công trình bền vững, tiết kiệm năng lượng tối đa, giảm lượng khí thải carbon.
• Kinh tế tuần hoàn: Công nghệ số hỗ trợ việc theo dõi và tái chế vật liệu xây dựng, giảm thiểu chất thải và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành.

VIII. Kết Luận: Lời Kêu Gọi Hành Động Cho Sự Phát Triển Bền Vững

Chuyển đổi số trong ngành xây dựng không còn là một khái niệm xa vời mà đã trở thành một yêu cầu cấp bách. Nó không chỉ hứa hẹn nâng cao hiệu quả, giảm chi phí hay tăng tính cạnh tranh, mà còn định hình lại toàn bộ cách chúng ta thiết kế, xây dựng và quản lý các công trình.

Đối với các doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam và Nhật Bản, đây là thời điểm vàng để hành động. Với kinh nghiệm làm việc trong cả hai thị trường, tôi nhận thấy Việt Nam có tiềm năng lớn với sự năng động của thị trường, còn Nhật Bản lại có thế mạnh về công nghệ tiên tiến và quy trình chuẩn mực. Việc học hỏi và kết hợp những tinh hoa từ cả hai nền tảng sẽ là chìa khóa để tạo ra những chiến lược chuyển đổi số đột phá.

Nguồn: https://nexcontech.vn/lo-trinh-chuyen-doi-so-xay-dung/