Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, việc giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất vật liệu xây dựng đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Ngành vật liệu xây dựng, đặc biệt là sản xuất xi măng, gạch nung và thép, vốn là những lĩnh vực tiêu thụ nhiều năng lượng, đồng thời phát thải lượng lớn khí CO₂, đang được định hướng chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng xanh, sạch và thân thiện môi trường.
Trong cơ cấu phát thải khí nhà kính quốc gia, ngành sản xuất vật liệu xây dựng chiếm tỷ trọng đáng kể. Riêng ngành xi măng hiện phát thải khoảng 60 - 65 triệu tấn CO₂ mỗi năm, tương đương 12 - 15% tổng lượng phát thải công nghiệp. Bên cạnh đó, các lò gạch nung thủ công, mặc dù đã giảm mạnh trong những năm gần đây, vẫn còn tồn tại tại một số địa phương, gây ô nhiễm không khí, bụi mịn và khí thải độc hại.
Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2050, trong đó nhấn mạnh việc áp dụng công nghệ hiện đại, giảm tiêu hao năng lượng, thúc đẩy tái sử dụng và tái chế chất thải trong sản xuất vật liệu. Cùng với đó, Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu và Cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại Hội nghị COP26 đã tạo sức ép cũng như động lực mạnh mẽ để các doanh nghiệp vật liệu chuyển đổi mô hình sản xuất.
Ngành Xây dựng tích cực phát triển vật liệu xây không nung
TS. Nguyễn Quang Hiệp – Viện trưởng Viện Vật liệu xây dựng (VIBM) cho rằng, cùng với xu thế toàn cầu, Việt Nam có tiềm năng lớn trong việc giảm phát thải khí nhà kính từ sản xuất vật liệu xây dựng. Bộ Xây dựng đã tiến hành kiểm kê khí nhà kính cho nhóm ngành ưu tiên, kết quả cho thấy còn nhiều dư địa để cải thiện. Một trong những giải pháp hiệu quả nhất là tăng cường sử dụng vật liệu xây dựng xanh. Vì vật liệu xanh là các loại vật liệu được sản xuất, sử dụng theo quy trình thân thiện với môi trường, có thể tái chế hoặc tự phân hủy, hạn chế tối đa tác động tiêu cực trong suốt vòng đời công trình.
Trong khi đó, theo ThS. Nguyễn Thị Tâm – Giám đốc Trung tâm Thiết bị, Môi trường và An toàn lao động (VIBM), công trình sử dụng vật liệu xanh có thể tiết giảm tới 50% lượng khí thải nhà kính. Không chỉ góp phần chống biến đổi khí hậu, loại vật liệu này còn đảm bảo an toàn sức khỏe, tiết kiệm năng lượng và đang dần trở thành xu hướng thay thế vật liệu truyền thống.
Để thúc đẩy sản xuất và sử dụng vật liệu xanh, nhiều chuyên gia khuyến nghị cần đồng bộ các giải pháp: Hoàn thiện chính sách, cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp và công trình áp dụng vật liệu xanh; siết chặt quản lý và chế tài đối với các trường hợp không tuân thủ quy định về môi trường; đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng, thay đổi thói quen tiêu dùng và khuyến khích lựa chọn sản phẩm xanh; ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong sản xuất, giúp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp trong nước đã đầu tư ứng dụng công nghệ mới như lò quay xi măng hiện đại, sử dụng nguyên liệu thay thế (tro bay, xỉ lò cao, thạch cao nhân tạo), phát triển gạch không nung, bê tông xanh. Theo số liệu của Bộ Xây dựng, đến cuối năm 2023, tỷ lệ gạch không nung chiếm khoảng 35 - 40% tổng sản lượng gạch xây toàn quốc, góp phần giảm hàng chục triệu tấn CO₂ mỗi năm so với gạch nung truyền thống. Một số nhà máy xi măng lớn đã triển khai đồng xử lý rác thải trong lò nung, vừa giảm phát thải, vừa xử lý chất thải rắn sinh hoạt, tạo hiệu quả kép về môi trường và kinh tế.
Có thể thấy, việc giảm phát thải trong ngành vật liệu xây dựng không chỉ là yêu cầu tất yếu nhằm thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam về mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050, mà còn mở ra cơ hội phát triển cho doanh nghiệp, thúc đẩy hình thành thị trường xây dựng xanh, bền vững.
Có thể khẳng định, việc giảm phát thải trong ngành vật liệu xây dựng không chỉ là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo vệ môi trường, mà còn mở ra cơ hội phát triển mới cho doanh nghiệp, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, ngành vật liệu xây dựng Việt Nam cần kiên định lộ trình xanh hóa, đổi mới sáng tạo và ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu khoa học – công nghệ hiện đại.
Nguồn: https://moc.gov.vn/vn/tin-tuc/1340/88327/giam-phat-thai-trong-nganh-vat-lieu-xay-dung-huong-toi-phat-trien-ben-vung.aspx