Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số (DX) không còn là lựa chọn mà là xu hướng tất yếu của ngành AEC. Sự ứng dụng các công nghệ tiên tiến đang thay đổi toàn bộ cách chúng ta thiết kế, xây dựng và quản lý công trình. Với vai trò chuyên gia về chuyển đổi số trong lĩnh vực xây dựng, tôi nhận thấy đây chính là chìa khóa để ngành AEC nâng cao năng suất, giảm thiểu rủi ro và tạo ra giá trị bền vững hơn.

Vai Trò Của Công Nghệ Trong Ngành AEC Hiện Đại

Ngành AEC truyền thống thường đối mặt với các vấn đề như thiếu hiệu quả, lãng phí vật liệu, sai sót trong thiết kế và thi công, cũng như sự chậm trễ trong dự án. Theo Jeremy Busby, P.E., Trưởng bộ phận Dịch vụ Tư vấn của Gresham Smith, chìa khóa thành công trong quản lý dự án AEC nằm ở khả năng phân biệt giữa môi trường “phức tạp” và “khó khăn” để quản lý phù hợp (Building Design+Construction, 2025). Công nghệ đã và đang cung cấp các giải pháp mạnh mẽ để khắc phục những hạn chế này, cụ thể:

• Tối ưu hóa quy trình: Tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, rút ngắn thời gian thực hiện.
• Nâng cao năng suất: Cho phép thực hiện nhiều công việc hơn với nguồn lực ít hơn.
• Giảm thiểu sai sót và rủi ro: Phát hiện sớm các xung đột, dự đoán vấn đề tiềm ẩn.
• Cải thiện an toàn: Giám sát công trường từ xa, sử dụng robot cho các công việc nguy hiểm.
• Tăng cường hợp tác: Phá vỡ các silo thông tin, giúp các bên liên quan làm việc mạch lạc hơn.

Tại Việt Nam, nhận thức về chuyển đổi số trong xây dựng đang ngày càng rõ nét. Bộ Xây dựng đã và đang đưa ra nhiều định hướng, chính sách khuyến khích ứng dụng công nghệ BIM, các phần mềm quản lý dự án. Nhiều tập đoàn xây dựng lớn của Việt Nam như Coteccons, Domesco (một công ty thuộc Hòa Bình Group), VinGroup cũng đã và đang đầu tư mạnh vào công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Các Công Nghệ Trụ Cột Đang Thay Đổi Ngành AEC

• BIM (Building Information Modeling): Mô Hình Thông Tin Xây Dựng
  BIM không chỉ là một phần mềm 3D mà là một quy trình toàn diện để tạo và quản lý thông tin dự án trong suốt vòng đời của công trình. Mô hình BIM chứa đựng không chỉ hình học mà còn các dữ liệu về vật liệu, chi phí, tiến độ, năng lượng, và nhiều thông tin khác.
  • Lợi ích: Cải thiện phối hợp giữa các bộ môn, phát hiện xung đột sớm, trực quan hóa thiết kế, mô phỏng hiệu suất năng lượng, quản lý chi phí và tiến độ chính xác hơn.
  • Ứng dụng tại Việt Nam: Một số dự án lớn như toà nhà Landmark 81, trung tâm hành chính TP.HCM hay các dự án của Vingroup đã áp dụng BIM, dù vẫn còn nhiều thách thức trong việc nhân rộng ra toàn ngành. Mặc dù chưa có số liệu thống kê cụ thể về tỷ lệ ứng dụng BIM trên toàn Việt Nam tính đến tháng 7/2025, tiềm năng và lợi ích của nó đã được các doanh nghiệp lớn và cơ quan nhà nước công nhận.
• AI (Artificial Intelligence) & Machine Learning: Trí Tuệ Nhân Tạo & Học Máy
  AI và Machine Learning đang được ứng dụng để phân tích dữ liệu lớn, tối ưu hóa thiết kế, dự đoán rủi ro, và hỗ trợ ra quyết định.
  • Ví dụ: AI có thể phân tích dữ liệu lịch sử dự án để dự đoán thời gian hoàn thành, chi phí, hoặc xác suất chậm trễ. Machine Learning giúp tối ưu hóa việc sử dụng vật liệu, giảm lãng phí. Theo CNBC, Đông Nam Á đang tích cực xây dựng AI để phù hợp với đặc thù khu vực, minh chứng qua các hội nghị và diễn đàn lớn như East Tech West 2025 tại Bangkok (CNBC, 2025).
• Robotics & Tự Động Hóa:
  Robot và các hệ thống tự động hóa đang dần thay thế con người trong các công việc lặp lại, nặng nhọc hoặc nguy hiểm trên công trường.
  • Ví dụ: Robot xây gạch, máy in 3D công trình quy mô lớn (dù còn ở giai đoạn thử nghiệm), drone để khảo sát địa hình, giám sát tiến độ và kiểm tra an toàn.
• IoT (Internet of Things) & Cảm Biến:
  Các cảm biến được gắn vào thiết bị, vật liệu hoặc cấu kiện để thu thập dữ liệu thời gian thực, cho phép giám sát công trường thông minh và bảo trì dự đoán.
  • Ví dụ: Cảm biến trên thiết bị giúp theo dõi hiệu suất và lịch trình bảo trì; cảm biến môi trường giám sát chất lượng không khí, nhiệt độ; cảm biến cấu trúc theo dõi chuyển vị, biến dạng.
• Cloud Computing & SaaS (Software as a Service): Điện Toán Đám Mây & Phần Mềm Dịch Vụ
  Nền tảng đám mây cho phép lưu trữ và truy cập dữ liệu dự án từ mọi nơi, mọi thiết bị, thúc đẩy sự hợp tác và trao đổi thông tin liền mạch. Các giải pháp SaaS cung cấp phần mềm chuyên dụng mà không cần cài đặt cục bộ, giảm gánh nặng quản lý IT.
• Digital Twin: Mô Hình Song Sinh Kỹ Thuật Số
  Là một bản sao số của một công trình vật lý, được cập nhật dữ liệu liên tục từ các cảm biến IoT. Digital Twin được sử dụng để mô phỏng, phân tích và tối ưu hóa vận hành, bảo trì công trình trong suốt vòng đời.
  • Là công cụ đắc lực cho các Smart City & Infrastructure Planners trong việc quản lý, quy hoạch và phát triển đô thị thông minh.
• Blockchain:
  Công nghệ blockchain mang lại tiềm năng lớn trong việc tăng cường minh bạch, bảo mật và hiệu quả trong quản lý chuỗi cung ứng vật liệu, hợp đồng thông minh, và xác minh giao dịch trong ngành xây dựng.

Lợi Ích Của Chuyển Đổi Số Đối Với Các Vai Trò Trong Ngành AEC

• Đối với Construction CIOs và Project Director & Manager (PM/CM): DX cung cấp cái nhìn tổng quan thời gian thực về dự án, giúp ra quyết định nhanh chóng, chính xác, tối ưu hóa nguồn lực và giảm thiểu rủi ro tài chính. Các công cụ quản lý dự án số hóa cho phép theo dõi KPI dễ dàng hơn.
• Đối với Construction Tech Managers, BIM Coordinators & CAD Engineers: DX là cơ hội để nâng cao chuyên môn, làm việc với các công cụ hiện đại nhất, tinh chỉnh thiết kế, phối hợp tốt hơn và tạo ra các mô hình chính xác, rút ngắn chu trình thiết kế.
• Đối với Nhà thầu: Giảm chi phí vận hành, tăng tốc độ thi công, cải thiện chất lượng công trình và nâng cao hồ sơ an toàn lao động, từ đó tăng lợi nhuận và uy tín. Đơn cử, nhà máy Topband Việt Nam đã đạt sản lượng 518.000 USD/ngày vào năm 2024, cho thấy khả năng sản xuất với chi phí cạnh tranh với mục tiêu trở thành nhà máy chuẩn mực trong khu vực (The Manila Times, 2025).
• Đối với Chủ đầu tư: Đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong ngân sách, với chất lượng cao hơn, giúp tối ưu hóa chi phí đầu tư ban đầu và tăng tốc thời gian hoàn vốn.
• Đối với Smart City & Infrastructure Planners: Khả năng truy cập dữ liệu lớn từ các hệ thống thông minh giúp quy hoạch đô thị hiệu quả hơn, phát triển cơ sở hạ tầng bền vững và đáp ứng nhu cầu của cư dân.

Thách Thức Và Triển Vọng Của Ngành AEC Trong Bối Cảnh Mới

Mặc dù tiềm năng của chuyển đổi số là rất lớn, ngành AEC vẫn đối mặt với những thách thức đáng kể. Tuy nhiên, song hành cùng thách thức luôn là những triển vọng đầy hứa hẹn.

Thách Thức Hiện Tại

• Chi phí đầu tư ban đầu cao: Việc trang bị phần mềm, phần cứng và đào tạo nhân lực cho các công nghệ mới thường đòi hỏi khoản đầu tư lớn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao: Ngành đang thiếu hụt đội ngũ kỹ sư, kiến trúc sư và quản lý dự án có kiến thức sâu rộng về công nghệ số (BIM, AI, IoT…). Theo Asia Briefing (2025), quy mô lao động Việt Nam từ 15 tuổi trở lên đã đạt 53 triệu người, tăng hơn 542.600 người so với năm trước nhưng chỉ 29% lao động có trình độ đào tạo chính quy, cho thấy khoảng cách lớn về chất lượng lao động (Asia Briefing, 2025). Việc đào tạo và thu hút nhân tài là một bài toán khó.
• Rào cản về thay đổi tư duy và thói quen: Văn hóa làm việc truyền thống lâu đời trong ngành xây dựng khiến việc áp dụng cái mới gặp nhiều khó khăn, đòi hỏi sự thay đổi từ cấp lãnh đạo đến các công nhân.
• Khó khăn trong tích hợp hệ thống: Nhiều phần mềm và nền tảng công nghệ riêng lẻ có thể không tương thích với nhau, tạo ra các silo thông tin mới.
• Rủi ro an ninh mạng: Việc số hóa dữ liệu dự án, đặc biệt là các dự án lớn, làm tăng nguy cơ bị tấn công mạng hoặc rò rỉ thông tin nhạy cảm.

Triển Vọng Phát Triển

Bên cạnh những thách thức, ngành AEC tại Việt Nam và khu vực châu Á đang đứng trước nhiều cơ hội vàng:

• Tăng trưởng mạnh mẽ của hạ tầng: Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn phát triển đô thị hóa và hiện đại hóa, nhu cầu về nhà ở, giao thông, công nghiệp vẫn rất lớn.
• Chính sách hỗ trợ từ Chính phủ: Chính phủ Việt Nam đã và đang tích cực thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, trong đó ngành xây dựng là một trong những lĩnh vực trọng điểm. Các văn bản pháp luật và định hướng phát triển sẽ tạo đòn bẩy cho việc ứng dụng công nghệ. Một ví dụ điển hình là việc chính phủ Ấn Độ đã công bố kế hoạch nâng cấp 1.000 Viện Đào tạo Công nghiệp (ITI) với khoản đầu tư ₹60.000 crore để tăng cường lực lượng lao động có tay nghề (Indian Masterminds, 2025). Mặc dù đây là một chính sách của Ấn Độ, nó cho thấy xu hướng chung về đầu tư vào đào tạo nghề và chuyển đổi số trong các nền kinh tế mới nổi, điều mà Việt Nam cũng đang hướng tới. Tại Việt Nam, nhiều cuộc thảo luận về số hóa dữ liệu dự án, đặc biệt là các dự án lớn, đã được đẩy mạnh, nhận thấy rằng việc này làm tăng nguy cơ về an ninh mạng (PublicTechnology, 2025).
• Sự xuất hiện của các công ty công nghệ tiên phong: Nhiều Startup và doanh nghiệp công nghệ tại Việt Nam đang phát triển các giải pháp chuyên biệt cho ngành xây dựng, giúp các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận công nghệ hơn.
• Cơ hội hợp tác quốc tế: Việc hợp tác với các đối tác nước ngoài (đặc biệt là Nhật Bản, nơi ngành xây dựng đã sớm ứng dụng công nghệ) mang lại cơ hội học hỏi, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Tầm nhìn về công trình thông minh và thành phố thông minh: Đây là mục tiêu cuối cùng của quá trình số hóa, nơi công trình không chỉ là nơi ở mà còn là hệ thống thông minh, kết nối, đóng góp vào chất lượng sống tổng thể của đô thị.

Nguồn: https://nexcontech.vn/nganh-aec-tong-quan-cong-nghe-va-xu-huong-chuyen-doi-so-2025/